Overdenking tijdens de Top2000 kerkdienst

Op verzoek kun je hier de overdenking van ds. Piet Vliegenthart lezen die tijdens de Top2000dienst van 12 februari 2023 werd uitgesproken.

Samen, niet alleen.

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Er is een lied dat me bij de voorbereiding op deze dienst door het hoofd speelt. Een bekend lied, ook hier in de Hoef. Het wordt gezongen in het oecumenisch klooster van Taizé in midden Frank­rijk. Daar klinkt het op topdagen uit duizenden monden tegelijk, in een voortdurende herhaling, om je bij in te bedden, er als het ware samen in te wonen. In de ruimte die de woorden tekenen, meer­stemmig. De tekst graaft een diep spoor in je hart. Ubi caritas et amor, Deus ibi est. Waar goedheid is en liefde, daar is God… Op moeilijke momenten in je leven kan het je overvallen: waar is God? Waar kom ik Hem tegen? Bestaat Hij wel? Doet Hij er wel toe? Deze korte regel, oneindig maal te herhalen heeft een antwoord waarbij je dichtbij jezelf blijft. Bij jouw leven. Waar goedheid is en lief­de, daar is God. Als een diep geheim. Waar je uit kunt putten, als je liefde ontvangt. En wat je uit­daagt als jezelf geroepen bent tot goedheid, tot liefde.

Met dit korte lied zitten we in het hart van deze dienst. Samen, niet alleen. Het is de rode draad die door de popliederen van vandaag heen loopt. Bij het ene lied duidelijker en verstaanbaarder dan bij het andere. Maar het eerste woord dat gezongen werd zei al genoeg. “Love shine a light” Over de liefde die je overal, in alle hoeken van je leven mag laten schijnen, mag laten stralen. “let our love shine a light in every corner of our heart.”

Dat in de liefde tussen mensen God zelf meekomt komt ook tot in alle uithoeken van de bijbel mee. Want zo lezen we daar: “God is liefde”. En is het dubbelgebod van de liefde (Hem liefhebben boven alles en je naaste als jezelf) niet van Hem zelf afkomstig, die de bron van liefde is, de grondslag van ons leven? Je komt het tegen in het scheppingsverhaal. “In den beginne”, waar het de Eeuwige om begonnen is, met als hoogtepunt de schepping van de mens. Man en vrouw schiep Hij hen. Samen, niet alleen, op elkaar aangewezen. Alleen samen met elkaar, samen met anderen mag je waar maken wie je bent, ben je beelddrager van God die jou geschapen heeft. Twee-zaam. Ik leeft niet op jezelf. Je bent er met en voor anderen. Tot in alle uithoeken komt dat mee in dat boek waarin mensen over God vertellen. Zoals ook in dat bijbelboek Prediker, een zoeker zonder weerga. Die alles ter discus­sie stelt. Bij alles een vraagteken zet. Wat stelt het leven eigenlijk voor? Lucht en leegte. Verkijk je er niet op. Alles gaat bij hem door een zeef, kritisch. Als een goudzoeker zoekt hij naar goudkorrels. En je denkt het wordt niks! Maar kijk eens goed. Zelfs hij vindt er enkele. Als het leven toch niet meer is dan een ademtocht, geniet er dan maar van, van het goede van de aarde. Van lekker eten en van wijn, en van de zon als die schijnt, want straks is die weer weg eens en eens voorgoed. Dat is zo’n goudkorrel die in de zeef blijft liggen. Er is nog een. Daarvan hebben we gelezen. Dat 2 beter is dan 1. Dat je samen verder komt dan in je eentje. Als je het te verduren hebt in je leven b.v. als je een lelijke val hebt gemaakt. Een ander helpt je dan weer overeind. En als je samen met elkaar slaapt dan heb je het lekker warm en krijg je het niet koud. En als er iemand is die het op je heeft gemunt, wat is het dan een veilig gevoel als je samen bent. En met z’n drieën ben je nog sterker. Kom je nog verder.

Twee is beter dan één, meer dan eens is dat een trouwtekst die aan het begin van het leven van twee mensen staat die elkaar liefde en trouw beloven. Maar het geldt voor alles wat je samen kunt doen. Samen, niet alleen. Je komt er eenvoudigweg verder mee. Wie denkt dat hij alleen op de wereld is en het wel alleen af kan en niet veel opheeft met hoge woorden, met indrukwekkende vergezichten, laat die zich in die uithoek van de Bijbel dan laten leren door Prediker.

Prediker als trouwtekst. Ik heb het een keer meegemaakt als predikant bij de voorbereiding van een trouwdienst dat er door het trouwstel een heel andere tekst werd aangereikt. Ook uit een uithoek in de Bijbel. Niet uit Prediker maar uit het bijbelboek Spreuken. Zij wilden dat de preek daarover zou gaan. Daar stond ik wel even van te kijken. Spits je oren maar eens goed: “Zoals men ijzer scherpt met ijzer zo scherpt een mens zijn medemens.” Staat in de Bijbel, echt waar. Wie het wil nalezen:  Spreuken 27:17. De een die de ander bij de les houdt, dat ook. Misschien wordt het hem/haar in eer­ste instantie helemaal niet in dank afgenomen. Tegenspel. Dat kan spanning geven, conflict, met alle mogelijk gevolgen van dien. Maar als dat scherpen er niet is… Dat geeft aan dat “samen”wel een bijzondere kleur. Of je dat in de popliederen terugvindt? Of gaat het daar m.n. om romantische liefde waarin je zwelgt, twee handen op één buik? Figuurlijk, letterlijk? Zoals gezegd, de teksten zijn niet altijd even duidelijk. Maar het zit er vast wel in, dat tegendraadse. Zoals in: “Zing, vecht huil, bid, lach, werk en bewonder, niet zonder ons!” Zoals we straks zullen horen en zullen meezin­gen. Een lied dat je bij de les houdt.

Maar de Bijbel heeft nog wel wat meer te melden. Samen, dat is mooi en onmisbaar, maar tegelijk: kijk ermee uit, pas ermee op! Je kunt je niet altijd achter anderen verschuilen, hoe graag je dat niet zou willen. Hoezeer je samen met anderen bent, je bent en blijft persoonlijk verantwoordelijk voor je ei­gen doen en laten. En er kan ook een conflict zijn als je samen met anderen door het leven gaat. “Je zult de meerderheid in het kwade niet volgen.” Dat zegt het boek Deuteronomium. Niet met de gro­te massa mee, verstand op nul en blik op oneindig. Durf ook alleen te staan, voor jouw overtuiging als het gaat om goed en kwaad. Laat je niet verleiden door de suggestieve kracht van het grote getal. Blijft Jezus zelf niet helemaal alleen achter achter, van iedereen verlaten, als hij de weg van het kruis gaat?

En die medaille van dat samen heeft ook nog een heel andere kant als het erom gaat dat ook heel riskant kan zijn. Dat samen. Liefde. Dat je zelf gevaar loopt. Vraag het maar aan mensen in tijden van oorlog. Vraag het maar aan de barmhartige Samaritaan, in de bekende gelijkenis, die die eenza­me man, door bandieten half doodgeslagen, aan de kant van de weg te hulp komt. Samen, niet al­leen. Kijk uit. Liefde, helpen, er zijn voor een ander, het kan je wat kosten. Opnieuw: denk maar aan Jezus. Immanuël. God-met-ons. Wat kostte Hem dat niet…

In de Bijbel is er een begrippenpaar dat bij elkaar hoort. Dat zijn de woorden liefde en trouw. Liefde is het moment van nu. Dat je oog hebt voor de ander, dat je er bent voor elkaar, je alles voor elkaar betekent. Liefde die dan met een bijzondere kleur krijgt. Je verlangt niet in de eerste plaats. Je geeft en je kunt als het om de ander gaat, de zon in het water zien schijnen. Met een Grieks woord: agapè. Naast die liefde is er trouw. Dat is iets van de lange duur. Dat je de ander niet laat vallen. Dat je er bent en blijft voor elkaar, dat je de mensen, dat je deze wereld met liefde tegemoet blijft treden. Niet verbitterd, hoezeer er ook geen teleurstellingen kunnen zijn die je moet verwerken. Klappen die je op je kop krijgt. Tegenslagen die je onderuit halen, maar je krabbelt weer overeind. Liefde… én trouw. In menselijke verhoudingen, afgekeken van de Eeuwige, van God Zelf, die tegen de stroom trouw blijft, en dat nog wel tot in eeuwigheid. Hij laat ons nooit in de steek. Trouw. Dat gaat niet zonder dat je een blauwtje loopt. Herman van Veen zong, lang geleden al: “Ik heb overal blauwe plekken van jou.” God liep een blauwtje bij zijn wereld en hoe. Liefde en… trouw. Een lange adem, de adem van de Geest.

Samen, niet alleen, Wat een thema. Wat zit daar niet aan vast als je goed kijkt?! Als je de Bijbel er­bij openslaat. Wat vele popliederen uitzingen, het wordt bevestigd, onderstreept. En tegelijk worden er kritische notities bij gemaakt, tegendraadse bewegingen. Kijk uit met dat samen, met liefde! We lazen niet alleen uit het nuchtere boek Prediker, lucht en leegte. We lazen ook uit het boek Hoog­lied, een wel heel bijzondere verzameling van liefdesliedjes. In een heen en weer tussen een jongen en een meisje. Bijzonder is onder meer dat het meisje in dit boek het eerste woord heeft. Tegen het eind klinken dan woorden van dat meisje die een onvoorstelbare diepte met zich meebrengen.

“Sterk als de dood is de liefde, beklemmend als het dodenrijk de hartstocht.

De liefde is een vlammend vuur, een vuurgloed van de HEER.”

Liefde, kijk uit, je speelt met vuur. Vuur van God Zelf, hartstocht, passie. Met alle risico’s van dien. Wat daarbij kan loskomen…

“Ubi caritas et amor, Deus ibi est.” Waar goedheid is en liefde, daar is God. In de hoogte en in de diepte van het leven. Samen, niet alleen. Met de wind mee, maar evengoed met de wind tegen.

Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder, niet zonder ons.

In de Naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Amen.